Blog Cynhadledd Diagnosis Cynnar 2024

Anghydraddoldebau

Mae lleihau anghydraddoldebau canser yn un o nodau strategol allweddol Ymchwil Canser Cymru, felly roedd gweld ffocws mor gryf ar y pwnc hwn drwy gydol y gynhadledd yn galonogol.

Mae'n ffaith sefydledig nad yw baich canser yn cael ei rannu'n gyfartal, gyda ffactorau gan gynnwys ethnigrwydd, statws economaidd-gymdeithasol ac addysg i gyd yn effeithio ar y risg o ddatblygu a marw o ganser. Mae'r cyfuniad o'r ffactorau amrywiol hyn a sut maen nhw'n rhyngweithio (a elwir yn groestoriadoldeb) yn hanfodol bwysig er mwyn deall ble mae'r anghydraddoldebau mwyaf a dechrau mynd i'r afael â'r materion.

Un o uchafbwyntiau'r gynhadledd oedd cyfres o sgyrsiau gan gynrychiolwyr PPI (Cyfranogiad Cleifion a'r Cyhoedd), gan nodi eu profiadau o rwystrau i ddiagnosis canser cynnar. Roedd y rhain yn cynnwys rhwystrau diwylliannol yn ymwneud â chredoau traddodiadol, stigma a rolau rhywedd, yn ogystal â rhwystrau sy'n gysylltiedig â byw mewn cymuned wledig a bod yn fam. Roedd clywed yn uniongyrchol sut mae profiadau byw unigolion yn wahanol i'r hyn a fyddai'n cael ei ystyried yn 'arfer gorau' yn agoriad llygad ac yn bwerus, gan ysbrydoli pawb a oedd yn bresennol i gynyddu ymdrechion i sicrhau gofal iechyd teg i bawb.

O safbwynt Cymreig, cyflwynodd yr Athro Dean Harris ganlyniadau'r gwaith yn ymchwilio i dderbynioldeb Prawf Gwaed Raman a ariannwyd gan Ymchwil Canser Cymru ymhlith pobl o leiafrifoedd ethnig a digartref yn Ne Cymru. Mae cyfraddau marwolaethau canser y coluddyn 83% yn uwch yn y cymunedau mwyaf difreintiedig yng Nghymru, ond y grwpiau hyn hefyd yw'r rhai lleiaf tebygol o gymryd rhan mewn sgrinio canser y coluddyn, sy'n defnyddio'r FIT (prawf imiwnocemegol ysgarthol).

Canfu'r astudiaeth ddiweddar, a oedd yn cynnwys cydweithio â sefydliadau gan gynnwys Muslim Doctors Cymru, fod rhwystrau diwylliannol ac ymarferol sylweddol a helpodd i egluro'r nifer isel o brofion sgrinio FIT mewn rhai cymunedau. Yn bwysig, gwelwyd bod yr opsiwn i gael prawf gwaed yn hytrach yn llawer mwy derbyniol, gyda brwdfrydedd sylweddol dros y syniad yn enwedig os gellid ei gyfuno â gweithgareddau gofal iechyd eraill fel brechiadau. Mae'r canfyddiadau hyn yn dangos bod gan arloesiadau fel Prawf Gwaed Raman y potensial i leihau anghydraddoldebau yn sylweddol wrth sgrinio, a fyddai'n dechrau mynd i'r afael â gwahaniaethau mewn marwolaethau canser.

Offer i Asesu Risg Canser

Roedd thema gylchol ar draws y gynhadledd o ddefnyddio offer newydd i ddeall risg claf o ddatblygu canser, i helpu i arwain sgrinio a gwneud penderfyniadau diagnostig.

Gyda galw enfawr a chynyddol ar y GIG, mae rhestrau aros ac oedi yn ymestyn a chanlyniadau cleifion yw'r dioddefwyr. Mae defnyddio arloesedd i gyfeirio gofal a phrofi gwell yn uniongyrchol i'r rhai sydd â'r angen mwyaf, yn ogystal ag osgoi gweithdrefnau diangen i'r rhai nad oes eu hangen, yn cynnig ateb i leddfu rhywfaint o'r baich ar ein systemau iechyd. Cyflwynwyd nifer o feysydd ymchwil gwahanol yn y maes hwn yn y gynhadledd, gyda'r potensial i dargedu rhaglenni sgrinio yn well a gwella diagnosis canser cynnar.

Roedd un astudiaeth o ddiddordeb arbennig yn archwilio canlyniadau profion gwaed cleifion dros amser i chwilio am batrymau. Ar gyfer cleifion a aeth ymlaen i ddatblygu canser, yn aml roedd tueddiadau yng nghanlyniadau'r profion yn ystod y misoedd cyn eu diagnosis, er bod y canlyniadau yn unigol yn yr ystod arferol ac na fyddent yn achosi braw. Mae'r canfyddiadau hyn yn awgrymu y gallai canser gael diagnosis fisoedd ynghynt mewn rhai cleifion, heb fod angen unrhyw brofion newydd, a fyddai'n helpu i wella canlyniadau cleifion.

Roedd astudiaethau hefyd yn dangos sut y gallai cyfuniadau gwahanol o symptomau nad ydynt yn benodol ragweld y math o ganser yr aeth cleifion ymlaen i gael diagnosis ohono, gan ganiatáu i feddygon teulu ddarparu atgyfeiriadau mwy cywir, a sut y gall cyfrifiadau platennau uchel ragweld risg uwch o ganser.

O berthnasedd i ymchwil a ariannwyd gan Ymchwil Canser Cymru oedd astudiaeth sy'n ymchwilio i'r defnydd o'r prawf PSA (antigenau sy'n benodol i'r prostad) ar gyfer canser y prostad. Mae'r prawf PSA wedi cael ei ddefnyddio ers nifer o flynyddoedd, ond mae'n hysbys nad yw'n gywir iawn ar gyfer diagnosio canser y prostad. Dangosodd yr ymchwil newydd a gyflwynwyd yn y gynhadledd fod lefel y PSA a oedd yn dangos risg uchel o ganser datblygedig y prostad yn amrywio yn dibynnu ar oedran y claf, ac nid oedd y trothwyon atgyfeirio a ddefnyddir gan feddygon teulu yn adlewyrchu hyn.

Mae'r astudiaeth uchod yn tynnu sylw at yr angen am brofion gwell ar gyfer canser y prostad, a all roi diagnosis cywir i gleifion a darparu gwybodaeth am ymosodol y clefyd i glinigwyr. Mae Ymchwil Canser Cymru yn ariannu prosiect ym Mhrifysgol Abertawe gyda'r nod o ddarparu prawf o'r fath a all wneud diagnosis o ganser y prostad yn seiliedig ar newidiadau a ganfyddir mewn fesiglau allgellog (swigod bach o fraster a ryddhawyd gan gelloedd) mewn samplau gwaed. Byddai hyn yn offeryn newydd gwych i feddygon ei ddefnyddio ar gyfer y math cyffredin iawn hwn o ganser (darllenwch fwy mewn blog blaenorol yma).

Roedd Cynhadledd Diagnosis Cynnar eleni yn ddigwyddiad gwych ac yn arddangosiad go iawn i'r ymchwil sy'n digwydd yng Nghymru ac ar draws y DU. Yn anffodus roedd digon o newyddion llai cadarnhaol hefyd, gyda phwysau'r GIG a diffygion yn y gyllideb, anghydraddoldebau iechyd a diffyg data'r byd go iawn i gyd yn derbyn nifer o grybwyll. Y gobaith yw y gall y datblygiadau arloesol a'r dystiolaeth a gyflwynir yn y gynhadledd yn y pen draw ddechrau mynd i'r afael â'r anawsterau enfawr sy'n cael eu hwynebu a gwella canlyniadau i gleifion canser y dyfodol.

Mae Ymchwil Canser Cymru yn optimistaidd iawn am y rôl y gall ein prosiectau a ariennir ei chwarae wrth yrru'r gwelliannau hyn. Mae llawer mwy o waith i'w wneud a byddwn yn parhau i fod angen cefnogaeth hael pobl Cymru i'n helpu i gyflawni ein nod.

I ddysgu mwy am ein prosiectau ymchwil a ariennir, cliciwch yma.